*ΤΑ ΑΡΘΡΑ ΕΚΦΡΑΖΟΥΝ ΤΙΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΤΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ ΤΟΥΣ
Το Facebook, η Microsoft*, το Twitter και το YouTube (εφεξής οι «επιχειρήσεις ΤΠ») —που συμμετέχουν επίσης στο Φόρουμ της ΕΕ για το Διαδίκτυο— φέρουν, από κοινού με άλλες πλατφόρμες και εταιρείες του τομέα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ως συλλογική ευθύνη αλλά και ως στοιχείο υπερηφάνειας, το βάρος της προαγωγής και της διευκόλυνσης της ελευθερίας της έκφρασης σε ολόκληρο τον διαδικτυακό κόσμο.
Οι επιχειρήσεις ΤΠ συμμερίζονται τη δέσμευση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης να καταπολεμήσουν την παράνομη ρητορική του μίσους στο διαδίκτυο. Ως παράνομη ρητορική του μίσους, όπως αυτή ορίζεται από την απόφαση-πλαίσιο 2008/913/ΔΕΥ του Συμβουλίου, της 28ης Νοεμβρίου 2008, για την καταπολέμηση ορισμένων μορφών και εκδηλώσεων ρατσισμού και ξενοφοβίας μέσω του ποινικού δικαίου και από τα εθνικά νομοθετήματα που θεσπίστηκαν για τη μεταφορά της εν λόγω απόφασης-πλαισίου στο εθνικό δίκαιο των κρατών μελών, νοείται κάθε πράξη δημόσιας υποκίνησης βίας ή μίσους που στρέφεται κατά ομάδας προσώπων ή μέλους ομάδας που προσδιορίζεται βάσει της φυλής, του χρώματος, της θρησκείας, των γενεαλογικών καταβολών ή της εθνικής ή εθνοτικής καταγωγής. Οι επιχειρήσεις ΤΠ και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τονίζουν, εξάλλου, την ανάγκη προστασίας του δικαιώματος στην ελευθερία της έκφρασης, το οποίο, όπως έχει κρίνει το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, «προστατεύει όχι μόνο “πληροφορίες” ή “ιδέες” που γίνονται ευμενώς δεκτές ή θεωρούνται αβλαβείς ή αδιάφορες, αλλά και όλες εκείνες που θίγουν, σκανδαλίζουν ή ενοχλούν το κράτος ή ένα τμήμα του πληθυσμού»1.
Περαιτέρω, κρίσιμος ρόλος για την αποτροπή της εξάπλωσης του μίσους στο διαδίκτυο ανήκει και στην ευρύτερη κοινωνία, και ιδίως τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών (ΟΚΠ), οι οποίες μπορούν να αναπτύξουν εναλλακτικές αφηγήσεις που να προωθούν την αποφυγή των διακρίσεων, την ανοχή και τον σεβασμό, μεταξύ άλλων, μέσω δράσεων ευαισθητοποίησης.
Οι επιχειρήσεις ΤΠ στηρίζουν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην προσπάθειά τους να αντεπεξέλθουν στην πρόκληση του να διασφαλίσουν ότι οι διαδικτυακές πλατφόρμες δεν θα παρέχουν τη δυνατότητα στην παράνομη ρητορική του μίσους να εξαπλώνεται σαν ιός στο διαδίκτυο. Η εξάπλωση της παράνομης ρητορικής του μίσους στο διαδίκτυο έχει αρνητικές συνέπειες όχι μόνο για τις ομάδες ή τα πρόσωπα κατά των οποίων στρέφεται, αλλά και για όσους υπερασπίζονται ανοικτά την ελευθερία, την ανοχή και την αποφυγή των διακρίσεων στις ανοικτές κοινωνίες μας, ενώ δημιουργεί κλίμα που δυσχεραίνει τον δημοκρατικό διάλογο στις διαδικτυακές πλατφόρμες.
Η κοινή δήλωση που εκδόθηκε από το έκτακτο Συμβούλιο των Υπουργών Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων της 24ης Μαρτίου 2016 για τις τρομοκρατικές επιθέσεις στις Βρυξέλλες υπογραμμίζει ότι «η Επιτροπή θα εντείνει τις εργασίες με εταιρίες ΤΠ, κυρίως στο Φόρουμ της ΕΕ για το Διαδίκτυο, ώστε να αντικρούσει την τρομοκρατική προπαγάνδα και να καταρτίσει έως τον Ιούνιο του 2016 κώδικα συμπεριφοράς κατά των κηρυγμάτων μίσους στο Διαδίκτυο.»2.
Για να αποτραπεί η εξάπλωση της παράνομης ρητορικής του μίσους, είναι ουσιώδες να διασφαλιστεί ότι τα εθνικά νομοθετήματα μεταφοράς της απόφασης-πλαισίου 2008/913/ΔΕΥ του Συμβουλίου εφαρμόζονται πλήρως από τα κράτη μέλη τόσο στο διαδικτυακό όσο και στο υλικό περιβάλλον. Εξάλλου, ενώ η αποτελεσματική εφαρμογή των διατάξεων που ποινικοποιούν τη ρητορική του μίσους εξαρτάται από την ύπαρξη ενός στιβαρού συστήματος επιβολής ποινικών κυρώσεων στα πρόσωπα που υποπίπτουν σε πράξεις ρητορικής του μίσους, η ποινικοδικαιική αυτή αντιμετώπιση πρέπει να συμπληρώνεται με δράσεις που θα επιδιώκουν να διασφαλίσουν ότι η παράνομη ρητορική του μίσους στο διαδίκτυο θα αντιμετωπίζεται εσπευσμένα από διαδικτυακούς διαμεσολαβητές και πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης, εντός εύθετου χρονικού πλαισίου από τη λήψη θεμελιωμένης σχετικής ειδοποίησης. Στο πλαίσιο αυτό, για να θεωρηθεί ορισμένη ειδοποίηση ως θεμελιωμένη, θα πρέπει να είναι επαρκώς ακριβής και τεκμηριωμένη.
Οι επιχειρήσεις ΤΠ επισημαίνουν ότι ο παρών κώδικας συμπεριφοράς3 αποσκοπεί τόσο στην καθοδήγηση των δικών τους δραστηριοτήτων όσο και στην προώθηση της ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών με άλλες διαδικτυακές επιχειρήσεις, πλατφόρμες και εταιρείες του τομέα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Οι επιχειρήσεις ΤΠ, αναλαμβάνοντας ηγετικό ρόλο στις προσπάθειες καταπολέμησης της εξάπλωσης της ρητορικής του μίσους στο διαδίκτυο, συμφώνησαν με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή επί ενός κώδικα συμπεριφοράς ο οποίος προβλέπει τις εξής δημόσιες δεσμεύσεις:
● Οι επιχειρήσεις ΤΠ δεσμεύονται να καθιερώσουν σαφείς και αποτελεσματικές διαδικασίες για τον έλεγχο των ειδοποιήσεων που λαμβάνουν σχετικά με περιστατικά παράνομης ρητορικής του μίσους στις υπηρεσίες τους, ώστε να μπορούν να αφαιρέσουν το σχετικό περιεχόμενο ή να διακόψουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε αυτό. Οι επιχειρήσεις ΤΠ δεσμεύονται να θεσπίσουν κανόνες ή κατευθυντήριες οδηγίες χρήσης των υπηρεσιών τους από την κοινότητα των χρηστών τους με τις οποίες να αποσαφηνίζουν ότι απαγορεύουν την προώθηση πράξεων υποκίνησης βίας ή μίσους.
● Οι επιχειρήσεις ΤΠ δεσμεύονται, μόλις λάβουν θεμελιωμένη ειδοποίηση για την αφαίρεση περιεχομένου, να ελέγχουν το σχετικό περιεχόμενο ως προς τη συμβατότητά του με τους κανόνες και τις κατευθυντήριες οδηγίες χρήσης των υπηρεσιών τους από την κοινότητα των χρηστών τους και, εφόσον απαιτείται, με την εθνική νομοθεσία μεταφοράς της απόφασης-πλαισίου 2008/913/ΔΕΥ, χρησιμοποιώντας προς τον σκοπό αυτόν ομάδες ειδικά επιφορτισμένες με τον έλεγχο των αιτημάτων αφαίρεσης περιεχομένου.
● Οι επιχειρήσεις ΤΠ δεσμεύονται να ελέγχουν την πλειονότητα των θεμελιωμένων ειδοποιήσεων για την αφαίρεση περιεχομένου που συνιστά παράνομη ρητορική του μίσους εντός χρονικού διαστήματος μικρότερου των 24 ωρών και, εφόσον απαιτείται, να αφαιρούν το εν λόγω περιεχόμενο ή να διακόπτουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε αυτό.
● Επιπρόσθετα στα ανωτέρω, οι επιχειρήσεις ΤΠ δεσμεύονται να εκπαιδεύουν και να ευαισθητοποιούν τους χρήστες των υπηρεσιών τους σχετικά με τα είδη περιεχομένου που απαγορεύονται βάσει των κανόνων και των κατευθυντήριων οδηγιών χρήσης των υπηρεσιών τους από την κοινότητα των χρηστών τους. Ως μέσο για την επίτευξη του σκοπού αυτού, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί το σύστημα υποβολής ειδοποιήσεων.
● Οι επιχειρήσεις ΤΠ δεσμεύονται να παρέχουν πληροφορίες σχετικά με τις διαδικασίες για την υποβολή κοινοποιήσεων, με στόχο τη βελτίωση της ταχύτητας και της αποτελεσματικότητας των επικοινωνιών μεταξύ των αρχών του κράτους μέλους και των επιχειρήσεων ΤΠ, ιδίως όσον αφορά τις ειδοποιήσεις και την αφαίρεση ή τη διακοπή της δυνατότητας πρόσβασης σε περιεχόμενο που συνιστά παράνομη ρητορική του μίσους στο διαδίκτυο. Οι εν λόγω πληροφορίες πρέπει να διαβιβάζονται μέσω των εθνικών σημείων επαφής που θα ορίσουν, αντιστοίχως, οι επιχειρήσεις ΤΠ και τα κράτη μέλη. Με τον τρόπο αυτόν, θα παρασχεθεί, επιπλέον, η δυνατότητα στα κράτη μέλη, και ιδίως στις υπηρεσίες τους επιβολής του νόμου, να εξοικειωθούν περαιτέρω με τις μεθόδους εντοπισμού του περιεχομένου που συνιστά παράνομη ρητορική του μίσους στο διαδίκτυο και σχετικής ειδοποίησης των οικείων επιχειρήσεων.
● Οι επιχειρήσεις ΤΠ δεσμεύονται να ενθαρρύνουν την εκτεταμένη υποβολή κοινοποιήσεων και επισήμανση περιεχομένου που υποκινεί βία ή προωθεί πράξεις μίσους από ειδικούς, ιδίως μέσω συνεργασιών με οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, διά της παροχής σαφών πληροφοριών σχετικά με τους ειδικότερους εταιρικούς κανόνες τους και κατευθυντήριες οδηγίες χρήσης των υπηρεσιών τους από την κοινότητα των χρηστών τους, καθώς και σχετικά με τους κανόνες τους για τις διαδικασίες υποβολής καταγγελιών και ειδοποιήσεων. Οι επιχειρήσεις ΤΠ δεσμεύονται να επιδιώξουν την ενίσχυση των σχέσεών τους συνεργασίας με οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών διά της διεύρυνσης του γεωγραφικού πεδίου των εν λόγω συνεργασιών, καθώς και, όπου αρμόζει, να παρέχουν υποστήριξη και εκπαίδευση, ώστε να μπορέσουν οι εταίροι τους από τον χώρο των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών να αναλάβουν ρόλο «έμπιστου ανταποκριτή» ή ανάλογο, λαμβανομένης δεόντως υπόψη της ανάγκης διατήρησης της ανεξαρτησίας και της αξιοπιστίας τους.
● Οι επιχειρήσεις ΤΠ στηρίζονται στη βοήθεια των κρατών μελών και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για να αποκτήσουν πρόσβαση σε ένα αντιπροσωπευτικό δίκτυο εταίρων από οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και «έμπιστων ανταποκριτών» σε όλα τα κράτη μέλη, οι οποίοι θα συμβάλλουν στην υποβολή κοινοποιήσεων υψηλής ποιότητας. Οι επιχειρήσεις ΤΠ δεσμεύονται να δημοσιεύουν πληροφορίες σχετικά με τους «έμπιστους ανταποκριτές» στους δικτυακούς τόπους τους.
● Οι επιχειρήσεις ΤΠ δεσμεύονται να παρέχουν στο προσωπικό τους τακτική επιμόρφωση σχετικά με τις τρέχουσες κοινωνικές εξελίξεις και να ανταλλάσσουν απόψεις σχετικά με τις δυνατότητες περαιτέρω βελτίωσης.
● Οι επιχειρήσεις ΤΠ δεσμεύονται να εντείνουν τη συνεργασία μεταξύ τους αλλά και με άλλες πλατφόρμες και εταιρείες του τομέα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για την ενίσχυση των ανταλλαγών τους βέλτιστων πρακτικών.
● Οι επιχειρήσεις ΤΠ και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αναγνωρίζοντας την αξία της ανεξάρτητης αντίκρουσης της ρητορικής του μίσους και των προκαταλήψεων, σχεδιάζουν να συνεχίσουν το έργο τους για τον εντοπισμό και την προώθηση ανεξάρτητων εναλλακτικών αφηγήσεων, νέων ιδεών και πρωτοβουλιών, και για την υποστήριξη εκπαιδευτικών προγραμμάτων που ενθαρρύνουν την κριτική σκέψη.
● Οι επιχειρήσεις ΤΠ δεσμεύονται να εντατικοποιήσουν το έργο τους με οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών για την παροχή εκπαίδευσης σχετικά με τις βέλτιστες πρακτικές καταπολέμησης της ρητορικής του μίσους και των προκαταλήψεων και να αυξήσουν την κλίμακα των δράσεών τους προδραστικής προσέγγισης οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών για να τις βοηθήσουν να υλοποιούν αποτελεσματικές εκστρατείες κατά της ρητορικής του μίσους. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεσμεύεται να συμβάλει, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, στην προσπάθεια αυτή, προβαίνοντας σε ενέργειες για την καταγραφή των συναφών ειδικότερων αναγκών και απαιτήσεων των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών.
● Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεσμεύεται να προωθήσει, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, την τήρηση των δεσμεύσεων που περιλαμβάνονται στον παρόντα κώδικα συμπεριφοράς και από άλλες συναφείς πλατφόρμες και εταιρείες του τομέα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Οι επιχειρήσεις ΤΠ και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συμφωνούν να επαναξιολογούν σε τακτική βάση τις δημόσιες δεσμεύσεις που περιλαμβάνονται στον παρόντα κώδικα συμπεριφοράς, συμπεριλαμβανομένου του αντικτύπου τους. Επιπλέον, συμφωνούν να διεξαγάγουν περαιτέρω συζητήσεις για να αναζητήσουν τρόπους προώθησης της διαφάνειας και ενθάρρυνσης της ανάπτυξης αντεπιχειρημάτων και εναλλακτικών αφηγήσεων. Προς τον σκοπό αυτόν, θα διοργανωθούν τακτικές συναντήσεις και θα υποβληθεί σχετική προκαταρκτική αξιολόγηση στην ομάδα υψηλού επιπέδου για την καταπολέμηση του ρατσισμού, της ξενοφοβίας και άλλων μορφών μισαλλοδοξίας έως το τέλος του 2016.
*Καταναλωτικές υπηρεσίες που φιλοξενούνται από τη Microsoft, κατά περίπτωση.
1Handyside κατά Ηνωμένου Βασιλείου, απόφαση της 7ης Δεκεμβρίου 1976, παράγραφος 49.