*ΤΑ ΑΡΘΡΑ ΕΚΦΡΑΖΟΥΝ ΤΙΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΤΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ ΤΟΥΣ
Συνέντευξη του Γιώργου Κρεμλή, Συμβούλου του Πρωθυπουργού Κυριακου Μητσοτάκη, πρώην Διευθυντή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής .
- Έχει έρθει η ώρα η Κυκλική Οικονομία να υποκαταστήσει τη γραμμική οικονομία σαν οικονομικό μοντέλο στον πλανήτη ή απέχουμε πολύ ακόμη από αυτό το στάδιο;
Η κυκλική οικονομία προωθείται ως το νέο οικονομικό μοντέλο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και άρα ως προτεραιότητα τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε αυτό των κρατών μελών. Έχει κατακόρυφη και οριζόντια διάσταση. Κατακόρυφη στις σχέσεις ΕΕ και κρατών μελών αλλά και στις σχέσεις κεντρικού, περιφερειακού και τοπικού επιπέδου διακυβέρνησης εντός των κρατών μελών και οριζόντιο με την ενσωμάτωση της σε όλες τις πολιτικές τόσο της ΕΕ όσο και των κρατών μελών, ώστε να τις καταστήσει κυκλικές. Κυκλική γεωργια, μεταφορές, τουρισμό, ενέργεια, πολιτισμό κ.ο.κ. Η οριζόντια διάσταση της καλύπτει και την επιχειρηματικότητα που πρέπει να μετεξελιχθεί σε κυκλική.
Η κυκλική οικονομία βρίσκεται σε στάδιο «μετάβασης», αφού προϋποθέτει όχι μόνο αλλαγή του θεσμικού πλαισίου που σε μεγάλο βαθμό έχει επιτευχθεί αλλά και άλλες διαρθρωτικές αλλαγές και νέα πρότυπα παραγωγής και κατανάλωσης αλλά και μια νέα «κουλτούρα» σε επίπεδο παραγωγής αλλά και κατανάλωσης. Στο πλαίσιο αυτό η κοινωνική κυκλική οικονομία προσλαμβάνει ιδιαίτερη σημασία αφού η συμμετοχή των καταναλωτών και της κοινωνίας των πολιτών είναι καθοριστική στην εφαρμογή της.
Στόχος της ΕΕ είναι η κυκλική οικονομία να γίνει το παγκόσμιο οικονομικό μοντέλο με την προοδευτική ενσωμάτωση της στις διμερείς συμφωνίες της ΕΕ με τρίτες χωρες αλλά και την προώθησή της μέσω των χρηματοδοτήσεων της πολιτικής γειτονίας και των σχέσεων με τις υποψήφιες προς ένταξη χώρες.
- Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις και δυσκολίες για την πλήρη εφαρμογή της κυκλική οικονομίας και πως μπορούν να ξεπεραστούν;
Η μετάβαση από τη γραμμική στην κυκλική οικονομία απαιτεί χρόνο και ένα φιλόδοξο οδικό χάρτη που σε επίπεδο ΕΕ έχει σε μεγάλο βαθμό σχεδιαστεί και συνδέεται με την εφαρμογή της Πράσινης Συμφωνίας και του «Νόμου (κανονισμού) για το κλίμα» με προοδευτικό χρονικό ορίζοντα για πλήρη κλιματική ουδετερότητα – απανθρακοποίηση – μέχρι το 2050.
Σε παγκόσμιο επίπεδο συνδέεται με μια παγκοσμιοποιημένη αγορά που ακόμη κυριαρχείται από τη γραμμική οικονομία και χρησιμοποιεί, τουλάχιστον στις τρίτες χώρες, μη αειφόρα πρότυπα παραγωγής και κατανάλωσης. Η αλλαγή προτύπων θα έχει κόστος για τις επιχειρήσεις, θα πρέπει να συνοδεύεται από κίνητρα και θα πρέπει να υποστηριχθεί από νέες τεχνολογίες, τεχνητή νοημοσύνη και ψηφιακή οικονομία.
- Η κρίση της πανδημίας πως έχει επηρεάσει την προσπάθεια μετάβασης στην Κυκλική Οικονομία;
Η πανδημία είναι ένα νόμισμα με δυο όψεις. Πέρα από την προφανή, κυρίαρχη αρνητική όψη, συνέβαλε, στη θετική της όψη, σε βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος, περισσότερη ευαισθητοποίηση και προοδευτική διείσδυση της ψηφιακής οικονομιας. Ανέδειξε επίσης τη σχέση κλιματικής αλλαγής, περιβαλλοντικής υποβάθμισης και διάδοσης των ιών μέσω της ατμοσφαιρικής ρύπανσης αλλά και της απώλειας βιοποικιλότητας. Η ποιότητα της ζωης μας συνδέεται αναπόσπαστα με την προστασία του κλίματος και του περιβάλλοντος του πλανήτη μας, το οποίο δεν γνωρίζει σύνορα. Άλλωστε η θέσπιση του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας είναι αποτέλεσμα της πανδημίας και θα συμβάλει τα μέγιστα όχι μόνο στην covid resilience – ανθεκτικότητα – αλλά και στην επίτευξη των στόχων της Πράσινης Συμφωνίας και του Νόμου για το κλίμα.
- Θεωρείτε πως στην Ελλάδα υφίστανται ακόμη μεγαλύτερες δυσκολίες -από ότι ισχύει γενικά- αναφορικά με την υιοθέτηση του μοντέλου της κυκλικής οικονομίας;
Η ελληνική οικονομία, κυρίως λόγω έλλειψης βαριάς βιομηχανίας έχει μεγαλύτερα περιθώρια ευελιξίας. Οι ΜΜΕ που έχουν το μεγαλύτερο μερίδιο της έχουν μεγαλύτερα περιθώρια προσαρμογής αρκεί να υποστηριχθούν με τα κατάλληλα κίνητρα. Η κυκλική οικονομία δημιουργεί και νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες σε τομείς που είναι «παρθένοι» για τη Χώρα μας, με τη σύσταση νεοφυών επιχειρήσεων αλλά και ενεργειακών κοινοτήτων και ΚοινΣΕπ που προωθούν και την κοινωνική διάσταση της.
Πιστεύω ότι στην επιχειρηματική κοινότητα υπάρχει διάθεση εφαρμογής της που συνδέεται και με τις απαιτήσεις των καιρών αλλά και την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση που αρχίζει να διαδίδεται στη χώρα μας.
- Η Ευρωπαική Ένωση έχει προχωρήσει στην νέα Πράσινη Συμφωνία ενώ έχει δεσμευθεί και για κλιματική ουδετερότητα μέχρι το 2050. Η Ελλάδα πως ακολουθεί αυτόν τον σχεδιασμό; Ποιοι στόχοι έχουν τεθεί και ποιες δράσεις δρομολογούνται;
´Ο,τι συναποφασίζεται σε επίπεδο ΕΕ είναι νομικά δεσμευτικό για όλα τα κράτη της. Ο κανονισμός για το κλίμα όταν ψηφιστεί θα έχει απευθείας εφαρμογή στην εθνική έννομη τάξη και θα παράγει άμεσα αποτελέσματα. Θα πρέπει λοιπόν η Χώρα μας να συμμορφωθεί με το χρονοδιάγραμμα και τους δεσμευτικούς του στόχους. Το ίδιο και με τα μέτρα που θα αποφασιστούν σε επίπεδο ΕΕ για την εφαρμογή της Πράσινης Συμφωνίας. Άλλωστε όλες αυτές οι προτεραιότητες θα υποστηρίζονται και από όλα τα Ταμεία και προγράμματα της ΕΕ: Ανάκαμψης, Δίκαιης μετάβασης, ΕΣΠΑ, Horizon 2020, Interreg, LIFE κλπ.
- Τι χρειάζεται να γίνει για να μιλαμε ουσιαστικά για Κυκλική Οικονομία στην Ελλάδα; Τι περιλαμβάνει η Εθνική Στρατηγική για το ζήτημα;
Η εθνική στρατηγική επικαιροποιείται και ενσωματώνει το νεο – δεύτερο – σχέδιο δράσης του 2020 της ΕΕ για την κυκλική οικονομία. Η επικαιροποίηση γίνεται με τον Οδικό Χάρτη που σύντομα θα δημοσιευθεί για δημόσια διαβούλευση και ο οποίος εφαρμόζει στη Χώρα μας την κυκλική οικονομία lato sensu, στην ευρύτερη δηλαδή διάσταση της, ακολουθώντας μια ολιστική προσέγγιση. Καλύπτονται έτσι όχι μόνο τα στερεά και τα υγρά απόβλητα, αλλά και οι υδάτινοι πόροι, οι ΑΠΕ, η οικοκαινοτομία, η ηλεκτροκίνηση και τα νέα κυκλικά πρότυπα παραγωγής και κατανάλωσης.
- Σε άρθρα σας έχετε αναφέρει πως η κυκλική οικονομία σε επίπεδο επιχειρήσεων θα πρέπει να μετεξελιχθεί σε Circular entrepreneurship. Τι ακριβώς ισχύει σήμερα και τι περιλαμβάνει αυτό το επόμενο στάδιο;
Είναι μια από τις διαστάσεις της οριζόντιας κυκλικης οικονομίας που ενσωματώνεται στην παραγωγή προϊόντων και στις υπηρεσίες αλλά και στην εν ευρεία εννοία επιχειρηματικότητα. Υπερβαίνει έτσι την εταιρική κοινωνική ευθύνη και την πιό πρόσφατη ESG και συνδέεται και με τις πράσινες χρηματοδοτήσεις και τον κανονισμό Taxonomy που καταγράφει τις επιλέξιμες επενδύσεις και δράσεις.
- Επιβάλλει κατά την γνώμη σας αλλαγές στον τρόπο σκέψης των CEOs η Circular entrepreneurship; Δημιουργεί την ανάγκη για ένα νέο μοντέλο management αλλά και για ένα καινούριο σώμα δεξιοτήτων από τα ηγετικά στελέχη του επιχειρείν;
Το κυκλικό επιχειρείν απαιτεί νέας γενιάς επιχειρηματική κουλτούρα αλλά και όραμα και τεχνογνωσία. Το Ινστιτούτο κυκλικής οικονομίας και κλίματος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Δημοσίου δικαίου συμβάλλει στη δημιουργία ικανοτήτων αριστείας (capacity building) και καλής πρακτικής. Το Ελληνο-Αμερικανικό Επιμελητήριο έχει επίσης συστήσει επιτροπή κυκλικής οικονομιας στην οποία συμμετέχουν σημαντικές επιχειρήσεις που είναι μέλη του. Είναι σημαντικό επίσης που αρχίζουν να δημιουργούνται στη Χώρα μας μεταπτυχιακά κυκλικής οικονομίας, τόσο για φοιτητές γενικά, όσο και για στελέχη επιχειρήσεων.
- Μπορεί η Κυκλική Οικονομία να οδηγήσει την χώρα στην οικονομική ανάκαμψη σε αυτό το νέο περιβάλλον που δημιουργείται μετά και την εμφάνιση της πανδημίας; Μπορεί να βοηθήσει στην προσέλκυση επενδύσεων και την δημιουργία νέων θέσεων εργασίας;
Η κυκλική οικονομία είναι πρόκληση και ευκαιρία. Ως εμβληματική προτεραιότητα θα υποστηριχθεί από όλα τα Ταμεία και Προγράμματα της ΕΕ αλλά και από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα επενδύσεων. Θα δημιουργήσει κυκλική επιχειρηματικότητα και πράσινες θέσεις εργασίας. Εξάλλου η ενσωμάτωση της κυκλικής οικονομιας σε όλες τις ευρωπαϊκές και εθνικές πολιτικές θα δημιουργήσει για τη Χώρα μας, ειδικά στον τομέα των ΑΠΕ, της πράσινης ναυτιλίας και του τουρισμού νέες επενδυτικές ευκαιρίες. Το φιλόδοξο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα, το σχέδιο εθνικής στρατηγικής για το Ταμείο Ανάκαμψης που έχει κατατεθεί και συζητείται με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ο υπό εκπόνηση Οδικός Χάρτης για την κυκλική οικονομία κινούνται συντονισμένα προς την κατεύθυνση αυτή.
- Πρόσφατα ο πρωθυπουργός σας ανέθεσε την προεδρία της ομάδας εργασίας – συντονιστικού οργάνου – για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, των αρχαιολογικών μνημείων και των μνημείων της φύσης από την κλιματική αλλαγή στο πλαίσιο του ΟΗΕ, που αποτελεί πρωτοπόρο πρωτοβουλία σε παγκόσμιο επίπεδο. Πως μπορεί να βοηθήσει αυτή η πρωτοβουλία τις μελλοντικές εξελίξεις; Μπορεί η Ελλάδα να διαδραματίσει κομβικό ρόλο;
Πρόκειται για μια εξαιρετικά πρωτοποριακή ελληνική πρωτοβουλία που αναδεικνύει τη σχέση κλίματος, περιβάλλοντος και πολιτισμού με αφετηρία τη Χώρα μας που είναι και η κοιτίδα του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Η κλιματική αλλαγή έχει, μεταξύ άλλων, ένα έντονο αποτύπωμα στην πολιτιστική κληρονομιά και στα μνημεία της φύσης, το οποίο πρέπει να αξιολογηθεί με την καταγραφή παγκόσμια όλων των μνημείων – και όχι μόνο αυτών της UNESCO που συμμετέχει στην πρωτοβουλία. Πρέπει να αναδειχθούν βέλτιστες πρακτικές αξιολόγησης του αποτυπώματος, μείωσής του και δημιουργίας προϋποθέσεων/κριτηρίων ανθεκτικότητας των μνημείων στην κλιματική αλλαγή – monuments’ resilience. Στα μνημεία της φύσης πρέπει να συμπεριληφθούν και τα μικρά κράτη-νησιά των ωκεανών που απειλούνται με εξαφάνιση από την κλιματική αλλαγή. Στην επικείμενη COP26 στη Γλασκώβη εξετάζουμε τη σκέψη να προτείνουμε κοινή σύσκεψη υπουργών περιβάλλοντος και πολιτισμού για την ανάδειξη του ζητήματος και κοινές δράσεις σε επίπεδο ΟΗΕ.
Η πρωτοβουλία αυτή είναι πολύ υψηλά στην ατζέντα του Πρωθυπουργού που φιλοδοξεί η Χώρα μας να έχει γενικότερα πρωταγωνιστικό ρόλο στα θέματα της κλιματικής αλλαγής και θα την προβάλει παγκοσμίως, με πολλαπλά παράπλευρα οφέλη.