*ΤΑ ΑΡΘΡΑ ΕΚΦΡΑΖΟΥΝ ΤΙΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΤΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ ΤΟΥΣ
*Γράφει η Μαρωβήτα Νικολαΐδου, πολιτικός επιστήμων – επικοινωνιολόγος και υπεύθυνη επικοινωνίας της ΕΕνΟΕ
Δημοσιεύτηκε από το Θρακικό Πρακτορείο Ειδήσεων, 20 Ιουλίου 2025, 7:22 πμ
Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (ΠΔΠ) 2028–2034 έρχεται σε μια περίοδο ιδιαίτερα πυκνή σε γεωπολιτικές, οικονομικές και κλιματικές προκλήσεις. Η αύξηση του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού στο 1,26% του ΑΕΕ της Ένωσης αποτελεί σαφές βήμα σε σχέση με το παρελθόν, αλλά κατά πολλούς αναλυτές – και κυρίως το think tank Bruegel – παραμένει ανεπαρκής, τόσο ως προς τη φιλοδοξία, όσο και ως προς τη δομική του σύλληψη. Το άρθρο που ακολουθεί αναλύει τις βασικές παραμέτρους της πρότασης της Επιτροπής και παρουσιάζει τις καινοτόμες ιδέες που διατυπώνουν δεξαμενές σκέψης όπως το Bruegel και η Ένωση Ευρωπαίων Φεντεραλιστών/UEF.
Η αντίδραση πολλών κυβερνήσεων της ΕΕ απέναντι στην προτεινόμενη – και ούτως ή άλλως περιορισμένη – αύξηση του προϋπολογισμού προκαλεί εντύπωση, ειδικά από τη στιγμή που οι ανάγκες της Ένωσης αυξάνονται, το μεγαλύτερο μέρος της αύξησης θα καλύψει παλαιά χρέη της πανδημίας και η επιβάρυνση των κρατών μελών είναι ασήμαντη σε σχέση με τις συνολικές δημόσιες δαπάνες τους.
-
Η πρόταση της Επιτροπής: Μετατοπίσεις αλλά όχι ανατροπές
Το βασικό μήνυμα της πρότασης είναι η συγκρατημένη αύξηση του συνολικού πλαισίου: από το 1,1% στο 1,26% του ΑΕΕ της ΕΕ. Από αυτό, ένα σημαντικό μέρος (0,11%) προορίζεται αποκλειστικά για την αποπληρωμή του χρέους του προγράμματος Next Generation EU, αφήνοντας μόλις 1,15% για τις υπόλοιπες δαπάνες.
Προβλέπεται σταδιακή μείωση των κονδυλίων για την Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) και την Πολιτική Συνοχής ως ποσοστό επί του συνόλου, με παράλληλη αύξηση στις δαπάνες για την έρευνα, την ψηφιακή μετάβαση, την ενέργεια, την άμυνα και τις εξωτερικές δράσεις.
2. Bruegel: Προϋπολογισμός με ουσία – για περισσότερα κοινά ευρωπαϊκά αγαθά
Το Bruegel εκτιμά ότι η ΕΕ αντιμετωπίζει επενδυτικό έλλειμμα της τάξης του 4%-5% του ΑΕΠ, όπως κατέδειξε και η Έκθεση Ντράγκι. Για να συμβάλει ο ευρωπαϊκός προϋπολογισμός στην κάλυψη αυτού του κενού, προτείνεται αύξηση των κοινών δαπανών κατά 0,8% του ΑΕΠ – δηλαδή περίπου πέντε φορές περισσότερο από την αύξηση που προτείνει η Επιτροπή.
Ο Zsolt Darvas υπογραμμίζει ότι τα ευρωπαϊκά δημόσια αγαθά (κλίμα, ψηφιακή διακυβέρνηση, υποδομές, άμυνα) είναι υπό-χρηματοδοτούμενα, ενώ οι δαπάνες χωρίς σαφή προστιθέμενη αξία (όπως οι επιδοτήσεις εισοδήματος στους αγρότες) διατηρούν μεγάλο μερίδιο. Το Bruegel προτείνει:
- Ανακατανομή των δαπανών προς ευρωπαϊκά δημόσια αγαθά,
- Αύξηση του συνολικού ΠΔΠ,
- Δημοσιονομικά έσοδα με βάση κοινές ευρωπαϊκές πολιτικές (όχι μόνο συνεισφορές ΑΕΕ),
- Ενίσχυση της αξιολόγησης αποτελεσμάτων και αποδοτικότητας.
3. Η UEF: Φορολογική κυριαρχία και συνταγματική μεταρρύθμιση
Η Ένωση Ευρωπαίων Φεντεραλιστών χαιρετίζει την αύξηση του ΠΔΠ, αλλά την θεωρεί ανεπαρκή, καθώς δεν προσεγγίζει το απαιτούμενο 2% του Ακαθάριστου Εθνικού Εισοδήματος (ΑΕΕ) της ΕΕ για την υλοποίηση των κοινών πολιτικών. Επιπλέον, εκφράζει έντονη ανησυχία για την επανεθνικοποίηση κρίσιμων προγραμμάτων και την απουσία πραγματικών ιδίων πόρων.
Η UEF προτείνει:
- Πλήρη συνέχιση και ενίσχυση του NGEU, με διεύρυνση πεδίων χρηματοδότησης (π.χ. άμυνα, κλίμα).
- Νομοθετική μεταρρύθμιση μέσω της ρήτρας passerelle (άρθρο 312(2) ΣΛΕΕ), ώστε ο προϋπολογισμός να εγκρίνεται με ειδική πλειοψηφία.
- Πραγματικούς ίδιους πόρους, όπως φόρος ψηφιακών υπηρεσιών, φόρος χρηματοπιστωτικών συναλλαγών, διεύρυνση του ETS.
- Κατάργηση της ομοφωνίας και της εθνικής επικύρωσης για την έγκριση ιδίων πόρων.
4. Διεύρυνση της Ε.Ε.: Κόστος ή επένδυση;
Η Επιτροπή λαμβάνει υπόψη την πιθανή ένταξη έως εννέα χωρών (Ουκρανία, Μολδαβία, Βαλκάνια). Το Bruegel εκτιμά ότι ακόμη και στο πιο «βαρύ» σενάριο, η άμεση δημοσιονομική επιβάρυνση για τα υφιστάμενα μέλη δεν θα ξεπερνούσε το 0,13% του ΑΕΠ – ποσό διαχειρίσιμο.
Η UEF αντιτείνει ότι η διεύρυνση θα πρέπει να γίνει ευκαιρία για αναθεώρηση του ΠΔΠ και για ενίσχυση της ευρωπαϊκής συνοχής, όχι αφορμή για περικοπές. Οι μεταβατικές περίοδοι και η σταδιακή εφαρμογή των κανόνων δίνουν τον απαραίτητο χρόνο προσαρμογής.
5. Έσοδα: Τεχνικές λύσεις ή πολιτικό όραμα;
Η Επιτροπή προτείνει:
- φόρο επί των εκπομπών (ETS και CBAM),
- φόρο σε ηλεκτρονικά απόβλητα και καπνό,
- εταιρικό πόρο (CORE),
- μείωση των τελωνειακών «κρατήσεων» των κρατών μελών,
- κατάργηση εθνικών εκπτώσεων.
Bruegel και UEF θεωρούν τις προτάσεις της Επιτροπής βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά ανεπαρκή. Δεν δημιουργούν μια αυτόνομη δημοσιονομική οντότητα, αλλά αναπαράγουν τη λογική των εθνικών μεταβιβάσεων. Η πολιτική λογοδοσία και η αποτελεσματικότητα απαιτούν θεσμική ενίσχυση των ευρωπαϊκών φορέων. Σε αντίθετη περίπτωση ελλοχεύουν πολλά ψευδοδιλλήματα στο μέλλον.
Κριτική του Bruegel: Μεγάλος συμβιβασμός, μικρό αποτέλεσμα
Στην ανάλυσή του, ο Zsolt Darvas χαρακτηρίζει την πρόταση της Επιτροπής ως «βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση», αλλά με ανεπαρκή φιλοδοξία. Η προτεινόμενη αύξηση των δαπανών υπολείπεται κατά πολύ των προτάσεων του ίδιου και άλλων οικονομολόγων του Bruegel, που ζητούν ενίσχυση των κοινών δαπανών κατά τουλάχιστον 0,8% του ΑΕΠ.
Ο Jeromin Zettelmeyer, διευθυντής του think tank, προτείνει ένα ριζικό μετασχηματισμό: αύξηση του συνολικού μεγέθους του ΠΔΠ, αλλαγή της σύνθεσης των δαπανών υπέρ των ευρωπαϊκών δημόσιων αγαθών, αναδιάρθρωση των εσόδων βάσει κοινών ευρωπαϊκών στόχων και ενίσχυση της αξιολόγησης της αποτελεσματικότητας.
Devesa: Χρειαζόμαστε πραγματική δημοσιονομική ισχύ – όχι άλλο έναν προϋπολογισμό ανεπαρκούς φιλοδοξίας
«Βρισκόμαστε σε ένα σταυροδρόμι άνευ προηγουμένου παγκόσμιων προκλήσεων. Σε αυτό το πλαίσιο, το προτεινόμενο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο, το οποίο υποτίθεται ότι θα αποτελούσε βήμα προς τα εμπρός για τα επόμενα χρόνια, υστερεί σημαντικά σε σχέση με τις πραγματικές ανάγκες, κυρίως λόγω ανεπαρκούς χρηματοδότησης. Για να διασφαλίσουμε το μέλλον της Ευρώπης, οφείλουμε να περάσουμε σε πραγματικούς ίδιους πόρους που να εγγυώνται σταθερότητα, αυτάρκεια και πολιτική λογοδοσία», δήλωσε ο Domènec Ruiz Devesa, Πρόεδρος της Ένωσης Ευρωπαίων Φεντεραλιστών (UEF).
Η ανάγκη για φιλοδοξία και θεσμικό μετασχηματισμό
Το ΠΔΠ 2028–2034 θα καθορίσει αν η Ευρωπαϊκή Ένωση θα εξελιχθεί σε γεωπολιτική δύναμη ή θα παραμείνει ένας οικονομικός γίγαντας περιορισμένης όμως ικανότητας συντονισμού σε θέματα υψηλής πολιτικής. Οι προτάσεις της Επιτροπής είναι συγκρατημένες και πολιτικά ρεαλιστικές, αλλά δεν απαντούν στις στρατηγικές ανάγκες της Ένωσης.
Bruegel και UEF προσφέρουν δύο διαφορετικές αλλά συμπληρωματικές ατζέντες: η πρώτη επικεντρώνεται στην αποδοτικότητα και στα δημόσια αγαθά· η δεύτερη στη δημοκρατική κυριαρχία και στην πολιτική νομιμοποίηση.
Η σύγκλιση αυτών των δύο οπτικών ίσως είναι η πιο ελπιδοφόρα στρατηγική για να οικοδομηθεί ένας προϋπολογισμός στο ύψος των ευρωπαϊκών προσδοκιών και προκλήσεων.